नेपालमा राजतन्त्र

राजा ज्ञानेन्द्र

राजा ज्ञानेन्द्र वीर बिक्रम शाह नेपालका अन्तिम राजा हुन्। उनी २००१ देखि २००८ सम्म नेपालका राष्ट्रप्रमुखका रूपमा शासन गरे। २००१ को नारायणहिटी दरबार हत्याकाण्डपछि उनी गद्दीमा आएका थिए तर २००८ मा नेपाल गणतन्त्र बनेपछि उनलाई पदच्युत गरिएको थियो।

ज्ञानेन्द्रले आफ्नो शासनकालमा विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गरे। विशेष गरी २००५ मा उनले संसद भंग गरी प्रत्यक्ष शासन सुरु गरे, जसले राजनीतिक अशान्ति निम्त्यायो। २००६ को लोकतान्त्रिक आन्दोलनपछि उनले सत्ता हस्तान्तरण गर्न बाध्य भए।

गणतन्त्र स्थापनापछि, ज्ञानेन्द्र सामान्य नागरिकका रूपमा बसिरहेका छन्। उनका समर्थकहरूले राजतन्त्र पुनःस्थापना गर्नुपर्ने माग राख्दै आएका छन्, तर नेपालमा हाल गणतन्त्र प्रणाली स्थापित भइसकेको छ।

नेपालमा राजतन्त्रको इतिहास

नेपाल राज्यको स्थापना १७६८ मा पृथ्वीनारायण शाहले गरेका थिए र यो २००८ सम्म रह्यो। शाह वंशले नेपालमा २४० वर्षसम्म शासन गर्यो, जसले देशको इतिहास र सांस्कृतिक पहिचानमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्यो।

राजतन्त्रलाई राष्ट्रिय एकताको प्रतीक र हिन्दू परम्पराहरूसँग बलियो सम्बन्ध भएको मानिन्थ्यो। तर, यसले पछिल्लो वर्षहरूमा चुनौती र आलोचनाको सामना गर्नुपर्यो। जनआन्दोलन र माओवादी विद्रोहले अन्ततः राजतन्त्रको अन्त्य गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले।

गणतन्त्रको स्थापनापछि

२००८ को २८ मे मा नेपाललाई औपचारिक रूपमा गणतन्त्र घोषित गरियो। यसपछि राजतन्त्र अन्त्य भएर राष्ट्रपति प्रणाली लागू गरियो। राजा ज्ञानेन्द्रले शान्तिपूर्ण रूपमा सिंहासन त्यागे र निजी जीवनमा फर्किए।

गणतन्त्रपछि नेपालमा लोकतान्त्रिक प्रणालीको विकास भएको छ। तथापि, अहिले पनि केही समूहहरूले राजतन्त्र पुनःस्थापना गर्नुपर्ने माग राख्दै आएका छन्।